Tayy-i mekan, tasavvufta, velayet makamına ulaşmış bir kişinin bir anda ve bir zamanda farklı yerlerde görünmesine denir. Kelime anlamı olarak "mekânı aşmak, mekânın kayıtlarını ortadan kaldırmak" demektir.
Tasavvuf ehli, uzak mesafelerin ilahi bir lütufla an içinde aşılmasını bir tür keramet olarak görmüş ve bu durumu "tayyü'l-arz, teshîlü'l-mesâfe" gibi ifadelerle anlatmışlardır.
Tayy-i mekan iki şekilde yorumlanır
- Hakiki tayy-i mekan: Bu, ruhun mekân sınırlaması olmadan dilediği yere gidebilmesidir. Bu yorumda tayy-i mekan, kerametten öte, ruhun ulaştığı yüksek bir makamın göstergesidir.
- Mecazi tayy-i mekan: Bu ise, bir kimsenin normal şartlarda mümkün olmayan bir hızla seyahat etmesidir. Bu da genellikle keramet olarak kabul edilir.
Tayy-i mekan ile ilgili bazı bilgiler
- Tayy-i mekan, Kur'an'da da Hz. Süleyman ve Hz. İdris gibi peygamberlere isnad edilen bir keramet olarak geçer.
- Tasavvuf tarihinde birçok velinin tayy-i mekan kerameti gösterdiğine dair rivayetler vardır.
- Bazı tasavvuf alimleri, tayy-i mekanın manevi bir hâl olduğunu ve bunun için bedenin değil, ruhun seyahat ettiğini savunmuşlardır.
- Tayy-i mekan, modern bilimin ışığında da ele alınmış ve bazı kuramsal açıklamalar getirilmiştir.
