Osmanlı Devletinde Eğitim ve Öğretim Sistemi

Osmanlı Devleti Kuruluş yıllarından itibaren eğitim ve öğretime çok önem vermişti. Osmanlıdaki başlıca eğitim kurumları ise; Sıbyan (çocuk) Mektebi: Günümüzdeki ilkokullardır.

Çocuklara ilk okuma – yazma bilgilerinin verildiği okullardır. Her mahallede bulunurdu.

Medreseler: Osmanlı Devleti’nde eğitimin temeli medreselere dayanıyordu. Ders okutulan yer anlamına gelen medrese devletin kuruluşunun ilk yıllarından itibaren ilim ve kültür alanında çalışmalar yapıldığı bilinmektedir.

Osmanlıda ilk medrese Orhan Bey Dönemi’nde İznik’te açılmıştır. Yükselme Dönemi’nde Fatih’in açtığı Süleymaniye Medresesi devrin en önemli eğitim kurumlarıdır. Medreselerde ders veren hocalara müderris denilirdi. Medreselerden mezun olanlar kadılık, katiplik gibi görevler yapabiliyorlardı. 17. yy’e kadar Osmanlı medreselerinde hem dini hem de sosyal bilimler okutuluyordu. Bu yüzyıldan sonra medreselerde sadece dini ilimler okutulmaya başlamıştır. Bu durumda Osmanlı’nın bilim ve teknik alandaki gelişmelerin durmasına neden olmuştur. Medreseler vakıflara bağlı olarak kurulurdu ve ihtiyaçları vakıflar tarafından karşılanırdı.

Anadolu’da Kurulan Medreseler Hangileridir?

• Yağıbasan Medresesi – Danişmetliler tarafından kurulan Anadolu’daki ilk medresedir.

• Huand Hatun Medresesi – Türkiye Selçuklu Dönemi medresesidir.

• Gök Medrese

• Buruciye

• Çifte Minareli Medrese

• Osmanlı Medreseleri

• İznik Medresesi

• Bursa Medresesi

• Sahn-ı Seman Medresesi

• Süleymaniye Medresesi

Enderun Mektebi: Osmanlılarda mülki, idari ve diğer memur kadrosunu yetiştirmek amacı ile kurulan okudun Bu okul sarayda bulunurdu. İlk kez II. Murat döneminde kuruldu. “Devşirme Kanunu” ile toplanan 8 – 20 yaş arası gayrimüslim erkek çocuklar Acemi Ocağı’na alınırdı.

Bunlardan zeki ve yetenekli olanlar saraya alınarak Enderun Mektebinde eğitilirlerdi. II. Murat zamanında kurulmuştur, Fatih zamanında geliştirilmiştir. Enderun Mektebinde iyi eğitim alan gençler nitelikli devlet adamı ve usta sanatkarlar olarak yetiştirilirlerdi. Enderunda eğitim uygulamalı ve teorik olarak iki şekilde yapılırdı ve dört konuya önem verilirdi.

• Beden eğitimi

• Uygulamalı sanat işleri eğitimi

• Teorik olarak İslami bilgiler eğitimi

• Yeteneklerine uygun sanat eğitimi

17. yy’den sonra bozulmaya başlayan eğitim kurumları Osmanlı Devleti’ni eğitim alanında ıslahat hareketlerine yöneltmiştir. 18. yy’den itibaren medreselerin yanında yeni okullar açılmaya başladı. Bunlar teknik ve askeri özellikteki okullardı. 19. yy’de ise yenilikler daha artmış ve II. Mahmut zamanında ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir.